Historyczna szkoła Macierewicza

 

Na zdj. Andrzej Gwiazda i Bogdan Borusewicz. Fot. MSF / REPORTER  

W dyskusji wokół książki nazywanej – nie wiadomo czemu – historyczną, a będącej w istocie publicystyką polityczną, ważny powinien być głos świadków historii. Jednym z bardzo ważnych świadków historii, niektórzy uważają nawet, że być może najważniejszym, jest Bogdan Borusewicz, marszałek Senatu, który w ostatnich dniach głosu nie zabierał, chociaż sporo mówiono o nim i do niego się odwoływano. Nic więc dziwnego, że na pierwsze publiczne wystąpienie Borusewicza oczekiwano.

Byłam w poniedziałek rano na pierwszym spotkaniu marszałka z grupą kilku dziennikarzy i dlatego dzisiejszy wpis blogowy poświęcę relacji z tego spotkania, ponieważ wydaje mi się ono z wielu względów bardzo ważne, a nie sądzę, by było obszernie relacjonowane, gdyż sensacji nie było. Borusewicz nie powiedział, kto jest jego zdaniem Bolkiem.

Po pierwsze Borusewicz książki Cenckiewicza i Gontarczyka jeszcze nie przeczytał i jakoś nie wyglądał na osobę, która uważa, że nie ma pilniejszego zadania niż zapoznawanie się z nią. Tym bardziej, że nie zamierza jej publicznie komentować. Więcej, uważa, że politycy w ogóle nie powinni jej komentować. Ta rola należy do historyków i dziennikarzy. Wyraźnie jednak powiedział, czego się spodziewa już po przeczytaniu wcześniej opublikowanych fragmentów i wcześniejszych prac, zwłaszcza Sławomira Cenckiewicza, który jedno ze swoich opracowań poświęcił powstaniu Wolnych Związków Zawodowych na Wybrzeżu, wysuwając śmiała tezę, że powstały one jako przeciwwaga dla Komitetu Obrony Robotników. Tymczasem pomysł, by je jednak zakładać, zresztą wbrew opinii samego Borusewicza, który uważał, że sytuacja jeszcze do tego nie dojrzała, był Jacka Kuronia, pierwszą deklarację napisał Jan Lityński, a związki zakładał w końcu sam Borusewicz. Wszyscy oczywiście byli członkami KOR.

Tyle warta jest teza Cenckiewicza, który pisze nie licząc się z faktami i najwyraźniej znajdując się pod wpływem teorii Krzysztofa Wyszkowskiego. O fakty zresztą uczestników zdarzeń nie pyta. – Dotychczas były dwie słynne szkoły historyczne – mówił Bogdan Borusewicz – krakowska i warszawska, teraz pojawiła się trzecia. Jest to szkoła Antoniego Macierewicza, a Cenckiewicz oraz Gontarczyk są jej czołowymi przedstawicielami. Dziwić może, że w ten nurt wpisuje się prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka, który – ku wyraźnemu oburzeniu Borusewicza – także jego próbuje, już we wstępie do książki, „wmontować w to dzieło”, podpierając się autorytetem marszałka Senatu, do czego nie miał żadnego upoważnienia.

Przygody Borusewicza z IPN są w ogóle ciekawe. Jako jeden z pierwszych, któremu przyznano status pokrzywdzonego złożył wniosek o udostępnienie dokumentów i powoli je dostaje. Ku swemu zdumieniu odkrywa jednak, że w obiegu publicznych funkcjonują materiały na jego temat, których on sam jeszcze nie otrzymał. Uważa to za oczywisty skandal, bowiem IPN został powołany w pierwszym rzędzie po to, aby udostępniać materiały pokrzywdzonym.

Najwyraźniej Borusewicz nie jest na liście priorytetów, jeśli chodzi o udostępnienie materiałów, o wiele szybciej dostają je ci, którzy mogą zrobić z nich użytek polityczny. Co dalej z IPN? Marszałek Senatu nie ma wątpliwości. Instytut powinien w pierwszym rzędzie dopuścić do swych archiwów historyków zewnętrznych, oni powinni stanowić zasadniczy trzon piszących w oparciu o materiały SB, czyli powinien zostać stworzony system grantów dostępnych dla wszystkich zainteresowanych historią. Dziś niesłychaną przewagę zdobyli historycy ze szkoły Macierewicza o poglądach skrajnych. Wynik ich pracy może być taki, iż okaże się, że wolna Polska jest bękartem Służby Bezpieczeństwa.

Szczegółowo Bogdan Borusewicz odniósł się do szeroko omawianej w ubiegłym tygodniu kwestii, jakoby w jego posiadaniu znajdowała się taśma, na której Lech Wałęsa przyznaje się do współpracy z SB. Informacje na ten temat przekazywali Krzysztof Wyszkowski i Andrzej Bulc, do 1979 roku aktywny działacz WZZ (w grupie Andrzeja Gwiazdy), który pod koniec 1979 roku wyjechał z Wybrzeża, potem z Polski i żadnej działalności opozycyjnej od tego czasu już nie prowadził.

Dzieje owego nagrania Borusewicz wyjaśnił tak. Rzeczywiście, zbierał nagania dotyczące 1970 roku, aby przeanalizować, jakie błędy wówczas popełniono, aby uniknąć ich w przyszłości. To zbieranie materiałów określił jako rodzaj ludowego uniwersytetu, aby inni mogli się uczyć, sięgając do przeszłości. Wtedy w jego ręce dostało się na przykład nagranie z grudnia 1970 roku z Gdyni, na którym słychać strzały oddawane do robotników. Przekazał je Andrzejowi Wajdzie, a ten wykorzystał je w filmie „Człowiek z żelaza”. Nagrywano także opowieści uczestników Grudnia. Borusewicz zna dwa takie nagrania – Lenarciaka i Wałęsy, i tyle ich wykonano, bowiem po założeniu WZZ na prace dokumentujące Grudzień 70 nie wystarczało już czasu.

Przy nagrywaniu opowieści Wałęsy nie był obecny, dostał kasetę od Andrzeja Bulca, ale nie było na niej ani słowa o przyznaniu się Wałęsy do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa. Bulc wyjaśniał, że, gdy Wałęsa to mówił – taśma akurat się skończyła, a Joanna Gwiazda, z którą na ten temat próbował wcześniej rozmawiać też nie potrafiła niczego składnie opowiedzieć. Borusewicz bardzo dobitnie podkreślał, że cała rozmowa z Wałęsą nawet nie szła w tym kierunku, bo nie rozmawiano o współpracy z SB. W opowieściach uczestników tego spotkania pojawiał się wątek, że Wałęsa mówił, iż SB pokazywała mu jakieś zdjęcia, ale nikt nie mówił wówczas, że Wałęsa kogoś rozpoznawał, wskazywał. Takiego wątku po prostu na tym nagraniu nie było, a na podstawie rozmów ze świadkami nagrania też nie można było niczego wyjaśnić. Powtarzało się, że pokazywano mu zdjęcia. Przy kasecie nikt nie manipulował, a on sam otrzymał ją tuż po nagraniu i natychmiast przesłuchał. Nagranie dokonane zostało pod koniec 1979 roku. W 1983 Borusewicz przekazał je Mirosławowi Chojeckiemu do Paryża, opowieść Wałęsy została spisana z taśmy i opublikowana w „Kontakcie” (nr 11 z 1983 roku – to tak zwany numer noblowski „Kontaktu”). Jest to zresztą opowieść niezwykle ciekawa i warto sięgnąć po ten tekst, by pokazać Grudzień 70 oczami Lecha Wałęsy. Nie są więc prawdziwe opowieści, że Borusewicz ma jakiś dowód, że istnieje taśma z przyznaniem się Wałęsy. Takie dowody rodzą się obecnie jak króliki, by wzmocnić tezy lustratorów.

Borusewicz, komentując ostatnią burzę, powiedział: Wałęsa był w mojej grupie WZZ, uważam, że to była bardzo dobra grupa i jestem z niej dumny. Wyszło z niej dwóch prezydentów, premier, ja jestem marszałkiem Senatu. Byłem liderem tej grupy i szczegółowiej jej działalność opiszę w pamiętnikach.

***

Nie jestem w stanie odpowiedzieć dziś na Państwa wpisy, zwłaszcza że powstało straszne zamieszanie na blogu w związku z wpisami Blizny, przez które nie mogłam przebrnąć.

Mój pogląd na tak zwaną sprawę Wałesy Państwo znacie. Po przeczytaniu ksiązki utwierdziłam się w przekonaniu, że to nie jest żadna praca historyczna, ale publicystyka polityczna, manifest ideowy IV RP. Piszę o tym w najbliższym numerze „Polityki”.  

Bernard pyta o sprawę szczegółową, czy minister Kozłowski mógł straszyć Wałęsę jakimiś kwitami. To jest niemożliwe, wtedy szukano kwitów na Tymińskiego, w związku z czym na przykład przeżyłam przykre sceny w „Życiu Warszawy”, gdzie jakieś kwity na Tymińskiego dotarły, a ja byłam przeciwna ich publikacji wychodząc z założenia, że generalnie kwity dostarczane przez służby są podejrzane, że „Życie Warszawy” nie powinno być gazetą walczącą takimi metodami. Ponadto, że tylko przysporzą głosów Tymińskiemu jako ofierze ataku. Ówczesny naczelny Kazimierz Wójcicki i jego zastępca Tomasz Wołek byli jednak innego zdania i materiały się ukazały. Jak się potem okazało, kwity były raczej lewe. Jeśli chodzi o ekspertyzy grafologiczne, o które też pyta Bernard, to wydaje mi się, że na początku lat 90-tych wykonywano je w biurze kryminalistyki Komendy Głównej Policji, ale ponieważ były tylko odbitki, więc ekspertyzami niczego nie dało się przesądzić. Postaram się odświeżyć swoją wiedzę na ten temat i wówczas szerzej napiszę, co wówczas badano.