Twierdza Rozbrat

Grzegorz Napieralski zmaga się od miesięcy z Wojciechem Olejniczakiem. Wygrał kongres partii i próbuje przejąć całą władzę, także w klubie parlamentarnym, czyli partyjnej wizytówce. Czyni to w ramach uzyskiwania przez SLD tak zwanej czytelności (?czytelność? to modne słowo w naszej polityce, ma ono oznaczać, że do wyborcy powinien docierać jasny przekaz programowy), w podtekście są jednak ambicje i chęć ostatecznego wyeliminowania niedawnego konkurenta.

Rozgoryczony kolejnymi przegranymi Olejniczak walczy, mimo że trudno zakwestionować prawo szefa partii do przewodzenia także klubowi parlamentarnemu. Taki byłby chłodny ogląd sytuacji, ale gdy w grę wchodzą emocje nie ma miejsca na chłód. Gdyby przyjrzeć się ostatniej fazie sporu, który zaowocował wnioskiem o odwołanie Olejniczaka, to sprowadzał się on do tego, kto szybciej pobiegł przed kamery. Panowie uzgodnili, że można poprzeć PO, jeśli ta wprowadzi część poprawek SLD, „zmiękczających” możliwą prywatyzację szpitali. Zgodziła się. Olejniczak natychmiast poinformował media, Napieralski poczuł się oszukany i odwinął się odwoływaniem, a także nową porcją poprawek do ustaw, by pokazać, że to on lepiej broni lewicowości. Podobnie było przy wecie do ustawy medialnej. Olejniczak dogadał kompromis, Napieralski go obalił.

Mamy więc spektakl w wielu odsłonach, który przybiera dziwaczne formy. Zarząd partii udziela jakiejś rekomendacji Napieralskiemu, by przewodził klubowi, ale formalnie nie jest to żadna rekomendacja, gdyż głosy podzielone są pół na pół. Ma być głosowany wniosek o odwołanie Olejniczaka, a tymczasem formalnie wniosku nie ma, gdyż zapomniano przeczytać regulamin klubu parlamentarnego i okazało się, że mechanizmu partyjnego nie da się przenieść na grunt sejmowy. Gdyby go przeniesiono zmiana mogłaby być kwestionowana, więc nie podejmuje się żadnej decyzji. Obaj panowie dostają czas na porozumienie się, chociaż wszyscy wiedzą, że się nie porozumieją, bo się zwyczajnie nie lubią. Starsi koledzy układają im więc swego rodzaju kodeks postępowania, kiedy mają występować wspólnie i jak uzgadniać stanowiska prezentowane publicznie.

Ten spektakl stał się nużący nawet dla sporej części członków partii, być może dlatego w ostatnich dniach Napieralski nieco odpuścił i poszukuje sposobu, by Olejniczak sam zrezygnował. Dla nich pytaniem podstawowym nie jest, czy ostatecznie wygra Olejniczak czy Napieralski, ale czy SLD-owska lewica będzie tonąć szybciej czy wolniej. Bo że w obecnym kształcie będzie tonąć – większość nie ma wątpliwości. Nie ma w nich bowiem zapału Napieralskiego, który uważa, że gdy pozmienia jeszcze ludzi w terenie na swoich „żołnierzy” ( to słownictwo rodem z PiS bardzo się w Sojuszu przyjęło) jego zwycięstwo będzie ostateczne. Nikt bowiem niczego nowego nie zbuduje, gdyż nie ma takiej twierdzy ja Rozbrat i związanych z nią pieniędzy. Nikt nie ma tak trwałego szyldu jak SLD.

Napieralski uprawia realną politykę, jeździ w teren, wymienia ludzi, obiecuje stanowiska. Nawet Jolanta Szymanek – Deresz, w ramach przygotowywania się do startu w wyborach prezydenckich jako kandydatka Sojuszu, pojechała podglądać sztab Baracka Obamy. Niektórzy się tylko uśmiechają, inni mówią, że to groteska, ale to jest metoda przyciągania ludzi. Kilku posłów ma obietnicę startu w wyborach do Parlamentu Europejskiego, bardzo wielu gwarancję miejsc na przyszłych listach wyborczych. Zastęp żołnierzy zainteresowanych utrzymaniem się obecnego szefa na stanowisku rośnie. Ci, którzy go kontestują zdają się nie zauważać, że Napieralski zmienia SLD właściwie niespostrzeżenie. Starsi, skupieni głównie z klubie parlamentarnym, zaprawieni w wieloletnich bojach, realną politykę praktykowali w przeszłości i wiedzą, że ważna jest nie tylko przebojowość, ale także kompromis, że cele osiąga się powoli nie tylko powiększając grupę żołnierzy. Czy Olejniczak jest dla nich nadzieją? Wątpliwe. – Wybraliśmy dwóch młodych ludzi, którzy mieli być naszymi złotymi rybkami, a oni zmienili się w rekiny i to takie, które się wzajemnie pożerają – mówi jeden ze starszych polityków Sojuszu.

Realna polityka Napieralskiego polega także na trzymaniu w szachu potencjalnych budowniczych jakiejś nowej centrolewicowej inicjatywy. Dariusz Rosati musi wybierać, czy chce współtworzyć coś nowego, czy skorzystać z zarezerwowanego dla niego pierwszego miejsca na liście warszawskiej w wyborach do PE. Podobnie inni, na przykład potencjalni założyciele „Otwartej Polski”, którzy przyjemnie i mądrze podyskutowali w Krakowie, ale jednak niczego nowego nie założyli. Nie mogli nawet uzgodnić terminu ewentualnego ogłoszenia powołania stowarzyszenia. Napieralski mógł odetchnąć z ulgą, chociaż łatwo było przewidzieć, że z krakowskiej mąki chleba nie będzie, bo w założycielach nowej formacji nie ma ducha walki. Jest to grono osób zasłużonych o dość rozbieżnych interesach. Jedni chcą mieć komitet na eurowybory, inni, jak Andrzej Celiński czy Marek Balicki, może nową partię, a jeszcze inni podyskutować i spotkać się gronie znajomych.

Napieralski nie czuje się też poważnie zagrożony inicjatywami środowiska „Krytyki Politycznej”, budującej, jak mówi Sławomir Sierakowski, pierwszy prawdziwie lewicowy think tank w postaci klubów dyskusyjnych w bardzo wielu miastach, istotnego dla upowszechniania myśli lewicowej wydawnictwa, chcącej stworzyć poważny instytut badawczy. Najwyraźniej uważa, że to środowisko pięknoduchów, którzy będą w nieskończoność dyskutować nad ujawnieniem się jako nowa inicjatywa polityczna, czy też pozostaniem grupą toczącą dyskusje o tym, jaka powinna być nowoczesna lewica. Chciałby ich może mieć po swojej stronie, ale gdzieś tam w dalszym etapie. Teraz potrzebne są mu związki zawodowe, bo to one mogą zorganizować demonstrację.

Na razie konsekwentnie buduje swoją partyjną infrastrukturę i wyraźnie się spieszy. Ma się przecież odbyć konwencja krajowa, podczas której może paść wniosek o zmianę kierownictwa. Nawet głosowanie zarządu partii na temat udzielenia tak zwanej rekomendacji do kierowania klubem pokazało, że Sojusz jest podzielony. Termin konwencji zależy od szefa, czyli od tego, ilu zmian personalnych dokona, aby być pewnym wygranej. Nie ma więc czasu na budowanie programu, na poważniejsze dyskusje, na zastanowienie się nad rodzajem opozycyjności, a to była właściwie jedyna poważna różnica dzieląca go z Olejniczakiem, który chciał opozycyjności bardziej selektywnej i był gotowy zawierać kompromisy z rządzącą koalicją, gdy uzyskiwał ustępstwa. Można tylko patrzeć, kto pojedzie na konferencję do Krakowa i zapisać w notesie, że jest to osoba niepewna, bo może przystać do jakiejś nowej inicjatywy, a więc raczej do skreślenia, można obserwować, komu bliżej do Olejniczaka. Można zorganizować własną konferencję też w Krakowie, co cały wyścig czyni ocierającym się o granicę śmieszności.

Być jak Jarosław Kaczyński – to wydaje się zasadnicze przesłanie szefa Sojuszu, czyli mieć zdyscyplinowaną partię, nawet ideowo wyjałowioną, ale posłuszną, partię oddanych „żołnierzy”. Nie bez powodu to określenie robi w SLD sporą karierę. Posłuszeństwo można wymusić usuwając tych, którzy wątpią, mają inne zdanie nawet jeśli partia ponosi jakieś straty. Jeżeli Kaczyński mógł pozbyć się Ludwika Dorna i partia nie pisnęła słowa w jego obronie, dlaczego Napieralski nie może doprowadzić do stanu, w którym pozbawienie Olejniczka stanowiska dokona się jednym gestem, nie zmieniając się w serię narad, kłopotliwych pytań o podstawy statutowe czy regulaminowe takiej decyzji, czy wreszcie konieczność przyjmowania, choćby na pewien czas, jakichś upokarzających rozwiązań kompromisowych? Dlaczego ma dyskutować nad modelem opozycyjności, skoro szef PiS daje jasną wskazówkę – opozycja ma być totalna, taka jak kiedyś Leszka Millera wobec AWS i instrukcje, co wolno powiedzieć muszą być jasne i ściśle wypełniane.

Grzegorz Napieralski jest wyraźnie zauroczony modelem partii wodzowskich, jaki ukształtował się w ostatnich latach i który okazał się skuteczny. Ile by osób, nawet prominentnych nie odeszło z PiS partia z tego akurat powodu nie traciła, odejście Jana Rokity z Platformy pomogło Donaldowi Tuskowi wygrać wybory i nawet obecna publicystyczna działalność osoby będącej kiedyś numerem dwa w Platformie nie jest w stanie mu zaszkodzić. Polityczny publicysta z partyjną etykietą ma ograniczone pole działania, bardzo umiarkowaną wiarygodność i praktycznie żadne wpływy w samej organizacji. Wprawdzie coraz częściej słychać, że oligarchiczny system partyjny długo się nie utrzyma, Ludwik Dorn mówi o początku kryzysu przywództwa Jarosława Kaczyńskiego, ale na razie zasadniczych zmian nie widać. Partia, która nie ma wyraźnego lidera, nie liczy się. Każdą twierdzą musi ktoś dowodzić. Także twierdzą Rozbrat.

Kłopot Napieralskiego polega na tym, że nie tylko środowiska tworzące lewicowe czy centrolewicowe spektrum nie widzą w nim lidera, ale nawet w SLD podział ujawniony na kongresie, nie zniknął. On dalej istnieje i to nie dlatego, że jest akurat Wojciech Olejniczak, którego można wziąć za patrona w demonstrowaniu niezadowolenia z obecnego szefa. Również dlatego, że bardzo wiele lewicowych środowisk uznaje, że żaden z liderów czy potencjalnych liderów do przywódczej roli się nie nadaje. Na lewicy są dwa filary – Aleksander Kwaśniewski i Włodzimierz Cimoszewicz. Każda nowa inicjatywa zabiega przede wszystkim, jeśli nawet nie o formalny patronat, to o ich przychylność. Nikt nie odwołuje się na przykład do Leszka Millera, który był przecież mistrzem twardego przywództwa w SLD. Realna polityka wskazuje na te dwie osoby, mające ciągle duży społeczny autorytet, które jednak występują w dziś bardziej roli obserwatorów, obdarzając dobrym słowem różne środowiska, lub tego dobrego słowa odmawiając. Napieralski zapewnia więc, że często rozmawia z Kwaśniewskim i Cimoszewiczem, a nawet z Sierakowskim, choć żaden z jego rozmówców tego nie potwierdza. Podobne zapewnienia składają liderzy innych środowisk. Kłopot prawdziwy polega jednak nad tym, że żaden z tych polityków nie wejdzie już do czystej partyjnej gry. Mogą przyjechać i wygłosić dobre przemówienie, słuszne sformułować przesłanie, na przykład, że potrzebna jest jedna lista w wyborach do PE, bo inaczej lewica przepadnie i już się nie podniesie, ale nie staną na czele partii i nie powiedzą, to jest moja inicjatywa polityczna.

Obaj ci politycy niby są atutami lewicy, ale w praktyce utrudniają wyrastanie nowych liderów. Bardzo boleśnie odczuł to właśnie Wojciech Olejniczak, który był w dużej mierze kreacją Aleksandra Kwaśniewskiego i którego Kwaśniewski w kolejnych kampaniach wyborczych zawodził, a nawet pogrążał. Między innymi dlatego, że sam miał już poczucie, że partyjna kariera za nim, że nie ma w nim żadnej woli tworzenia nowej partii i wchodzenia w politykę krajową. Ten cień unosi się też nad twierdzą Rozbrat. Nawet jeżeli w tym gmachu zarówno Kwaśniewski, jak i Cimoszewicz mają mniejsze wzięcie niż na przykład Leszek Miller (to on odcisnął tu najbardziej swe piętno), to w szeregach Sojuszu pozostał jeszcze ten klimat przywództwa bez szkolenia gwardii bezwzględnie posłusznych żołnierzy, przywództwa polegającego na osiąganiu kompromisu także w drodze dyskusji, na umiejętności porozumiewania się w ważnych kwestiach także z politycznymi przeciwnikami. Dziś, na tle mody na partie wodzowskie, wydaje się to przywództwo może nazbyt anachroniczne. Napieralski, aby osiągnąć sukces, tak jak go sobie wyobraża, musiałby ten klimat do końca zniszczyć.

Przy okazji musiałby jednak rozwiązać kwadraturę koła, jak zjednoczyć liczne środowiska lewicowe, tak liczne, że nikt już nie wie, ile jest partii lewicowych, stosując wyłącznie metody dyscyplinujące, czyli pozbywając się niewygodnych, nie inicjując żadnej merytorycznej dyskusji. Jest ciągle za słaby, by stanąć do takiej walki. Można przypuszczać, że gdyby na przykład Jerzy Szmajdziński, dotychczas mistrz uników, powiedział: tak, na konwencji stanę do walki z Napieralskim – mógłby wygrać. Przewodniczący jest co prawda w natarciu, ale zmęczenie przewodniczącym też coraz wyraźniej widać. Brak sukcesu w wyborach europejskich może spowodować szybkie rozliczenie nowego kierownictwa i być może otwarcie drogi dla jakiejś nowej inicjatywy. Niekoniecznie jednak dla nowej jakości. Na tę zapewne trzeba będzie poczekać lata.