Jak te dni zapamiętać i upamiętniać?

Usłyszałam w radiu, że w Bydgoszczy podjęto uchwałę o nadaniu imienia prezydenta Lecha Kaczyńskiego pierwszemu w Polsce mostowi. Rzecz jednak w tym, że mostu jeszcze nie ma, jest dopiero budowany.

Nie wiem, jak odczytać to bydgoskie przesłanie? Jako udział w narodowym wyścigu, kto szybciej i bardziej patriotycznie uczci pamięć zmarłego prezydenta? Jednak nazywanie nieistniejącego mostu czyimś imieniem – najdelikatniej rzecz biorąc – dziwi.

Usłyszałam również, że szkołom nadaje się imiona pani prezydentowej Marii Kaczyńskiej. Zatelefonowała do mnie Czytelniczka z pytaniem, co takiego wielkiego zrobiła pani Maria Kaczyńska, osoba niewątpliwie dobra, szlachetna, prowadząca działalność charytatywną, bo przecież takich osób jest wiele, żeby natychmiast nazywać szkoły jej imieniem? Czy sam fakt śmierci w lotniczej katastrofie jest powodem wystarczającym do takiego pośpiechu w czczeniu zmarłych? Zapewne dyrekcja szkoły miała szlachetne intencje, poddała się fali wielkiego współczucia, poddała się wizji owego pochówku w królewskich grobach i chciała dobrze.

W Sopocie część jednej z ulic, a właściwie skwer przy ulicy przemianowano na ulicę Lecha Kaczyńskiego, ma też być rondo Macieja Płażyńskiego i ulica, a może tylko placyk imienia Arkadiusza Rybickiego. Sopot się podzielił. Dlaczego Płażyński i Rybicki? Dlaczego tak wcześnie, bez żadnych konsultacji? To pytanie wydaje mi się zasadne. Decyzje mające uczcić ludzi nawet bardzo zasłużonych podejmowane w okresie żałoby są może pięknymi gestami, choć trudno uwierzyć mi, że nie mają one podtekstu politycznego. Ale zawsze lepiej, by podejmowano je po namyśle. Jest dla mnie czymś naturalnym honorowe obywatelstwo Warszawy dla Lecha Kaczyńskiego, należy mu się ono choćby za Muzeum Powstania Warszawskiego, ale co przeszkadzało, aby decyzję w tej sprawie podjąć za miesiąc, dwa, najlepiej już po wyborach prezydenckich? Aby nie było nawet cienia podejrzenia, że jest ona wymuszona sytuacją?

Przekonują mnie różne osoby, żebym siedziała cicho, żebym nic nie mówiła o pochówku na Wawelu, bo lepiej, żeby nad tą sprawą zapadła cisza. Agnieszka Holland w ciekawym wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” powiedziała, że jeśli ktoś chce chować swoich bliskich w muzeum i kardynał Dziwisz się na to godzi, to sprawa jest zamknięta. Dla mnie nie jest, chociaż szanuję opinię pani Holland. Kardynał Dziwisz nie jest dla mnie żadną wyrocznią, a gwałtowne poszukiwania autora tego pomysłu i pokrętne dość tłumaczenie, że to ma być teraz miejsce czci dla Katynia świadczy o tym, że nawet ci, którzy to wymyślili, mają kłopot. Takie miejsce już pod Wawelem jest. Jestem po stronie Andrzeja Wajdy, który miał odwagę zwrócić się kardynała z prośbą o zmianę decyzji. Podziękowałam mu za to osobiście. Jestem po stronie tych bardzo wielu ludzi, którzy też pisali listy do kardynała, bo Andrzej Wajda nie był jedyny. I nie dostali odpowiedzi.

Nie widzę powodów, dla których prezydent Kaczyński ma spoczywać w nekropolii królewskiej, w tym – jak powiedziała pani Holland – muzeum, bo to jest właśnie muzeum. Takie prawdziwe, gdzie dobrzy królowie i bohaterowie leżą obok tych, którzy zasług nie mają, oprócz powodów politycznych. Argumentacja tych, którzy każą mi siedzieć cicho też jest polityczna. Brzmi ona mniej więcej tak: niech mają ten Wawel i niech będzie spokój, nie dzielmy Polaków bardziej, niż są podzieleni, nie dajmy „prawdziwym patriotom” nowej amunicji.

Dla mnie Wawel ma jednak znaczenie szczególne, wolne od politycznych kalkulacji. Właśnie dlatego, że jest muzeum zamkniętym, nad którym pochylają się historycy, a nie politycy. Może także dlatego, że jestem Krakowianką, że z tym miejscem wiążą się dla mnie wspomnienia pierwszych Pasterek, na których byłam, tych pierwszych lekcjach historii jeszcze w szkole powszechnej. Myślę także o przedziwnym spokoju tego miejsca, marmurowych nagrobkach, pięknie Kaplicy Zygmuntowskiej, pięknie i mądrości eseju Andrzeja Kijowskiego o krypcie św. Leonarda. Może dlatego, że zawsze fascynowało mnie, jak w wiele lat po śmierci i po wielkich narodowych dyskusjach spotkali się w jednej krypcie ci, którzy byli za życia „jak dwa na słońcach swych przeciwnych Bogi”, czyli Mickiewicz ze Słowackim.

Każdy, nawet komentator polityczny, który powinien chłodno oceniać różne polityczne kalkulacje, ma prawo do swoich własnych wspomnień, przeżyć. I do własnej opinii. Nie chcę się poddać moralnemu i politycznemu szantażowi. I od dawna, zanim stanęła sprawa pochówku prezydenckiej pary, bardzo niepokoi mnie to, co dzieje się na Wawelu, gdzie za nic ma się konserwatorskie zalecenia. I nawet interwencje ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie pomagają, nie zapobiegają wyjątkowo złemu obchodzeniu się z tym, co właśnie jest dziedzictwem narodowym przez kościelnych gospodarzy tego miejsca. Rozmawiałam na ten temat z ministrem Zdrojewskim i wydaje mi się, że on też wobec wszechwładzy kościoła na Wawelu jest bezsilny. To tak na marginesie, ale rzecz wydaje się ważna, abyśmy nie mieli wkrótce zamiast królewskiej nekropolii miejsca narodowego kiczu, wywołującego jeszcze większe podziały. I niesmak.

Nie pisałam komentarzy na blogu w okresie żałoby. I tak mieliśmy zalew słów, często nic nieznaczących. Pisałam do „Polityki”, prowadziłam poranki w TOK FM, rozmowy w Superstacji. Uznałam, że wystarczyło mi tej aktywności dziennikarskiej. Bardzo pięknie napisał Tomasz Łubieński, że w tym czasie za dużo było gadania, a za mało słuchaliśmy Mozarta, Haendla czy Pendereckiego. Szkoda, ale rozumiem, że oni byli mało przydatni, bowiem kampania wyborcza zaczęła się już w kilkanaście godzin po katastrofie. Kto twierdzi inaczej – mija się z prawdą. Wystarczyło popatrzeć na media, zwane ciągle publicznymi, które skompromitowały się ostatecznie, ale to już nikogo nie dziwi. Cóż tam wyczyniano, jaki agresywny typ propagandy uprawiano.

Mam oczywiście szereg pytań, które chcę zadać, gdy żałoba minie. Narasta bowiem we mnie przekonanie, że ponad 90 osób, niejednokrotnie bardzo wspaniałych, zginęło zupełnie niepotrzebnie i że ta katastrofa musi zostać do każdego szczegółu wyjaśniona. I w końcu dla mnie najbardziej poruszające były te sceny, gdy na lotnisku stawały wynoszone z samolotów rzędy trumien, witane imiennie przez premiera i świadomość, że jeszcze przynajmniej jeden taki rząd stanie. To są prawdziwe powroty do najbliższych. To jest skala tej katastrofy.

***

PS. Przepraszam, że dziś nie będzie żadnej korespondencji, mimo że pod poprzednim wpisem jest kilkaset komentarzy, z których wiele odnosi się do bieżących zdarzeń. Wiem, że powinnam odpowiedzieć. Każdy jednak musi jakoś uporządkować sobie myśli. Ja na razie uporządkowałam, raczej odświeżyłam sobie pamięć o tym, co pisałam o prezydencie Lechu Kaczyńskim, a pisałam sporo. I nie zmieniałabym w swoich tekstach ani jednego zdania.