Mamy skandal z liczeniem głosów, ale co dalej?

PKW się skompromitowała i – niestety – dała powód do kwestionowania wyniku wyborów. Co zresztą prezes Jarosław Kaczyński, wielki wielbiciel idei o fałszowaniu, powiedział, zanim było wiadomo, że system nie działa.

Znaleźliśmy się w wyjątkowo ciekawej sytuacji: wszyscy skomentowali już wybory, których rzeczywistego wyniku nie znali. Przynajmniej oficjalnie, a przecież wiadomo, że badania przy urnach nawet najlepszych ośrodków zawierają margines błędu, który czasem może sporo znaczyć. Jak będzie teraz, zobaczymy może już za kilka godzin, jeśli komisja rzeczywiście upora się z systemem.

Nad wyborami zawisł bowiem „system”, system informatyczny, który się nie sprawdził. W dodatku członkom komisji, sędziom doświadczonym, acz często już w stanie spoczynku, nienawykłym do technicznych nowinek, trudno było opinii publicznej wytłumaczyć, dlaczego system niby dobrze liczy, ale wyników nie wyświetla (tak staram się zrozumieć, na czym polega ten problem z systemem). Liczy i nie wyświetla – cudowny temat żartów. A sprawa jest poważna.

Skandal z ogłoszeniem wyniku wyborów jest oczywisty i nie ma co się nad tym rozwodzić. PKW się skompromitowała i – niestety – dała powód do kwestionowania wyniku wyborów. Co zresztą prezes Jarosław Kaczyński, wielki wielbiciel idei o fałszowaniu, powiedział, zanim było wiadomo, że system nie działa.

Uruchomiła się natychmiast cała internetowa grupa programistów i znawców spraw internetowych, którzy orzekli, że system jest fatalny, że każdy już wcześniej mógł się podłączyć, że wszystko jest nie tak i od początku było nie tak, że to po prostu kpina. Co jest kpiną, czy każdy mógł już dzień wcześniej się podłączyć i z czym, nie wiem. Wiem, że to wszystko nie działa na korzyść wiarygodności wyborów i samej PKW.

Leśne dziadki do dymisji – tak o członkach PKW, sędziach Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, ludzi mających zawodowy dorobek i będących często autorytetami w swoich dziedzinach, zaczęła mówić partia Zbigniewa Ziobry. Wołanie o dymisję stało się zresztą powszechne i Bogu dzięki, że przynajmniej pierwszy prezes Sądu Najwyższego zachował się spokojnie i powiedział, że on nie będzie występował o odwołanie delegowanych sędziów Sądu Najwyższego.

Prezydent, który formalnie członków PKW powołuje, też żadnych pospiesznych ruchów nie uczynił. Jedynie NIK, jak zwykle żądna natychmiastowej medialnej sławy, zapowiedziała, że już zaczyna kontrolę.

Tak czy inaczej PKW sponiewierano do końca i co tu mówić, trudno ją obronić. Mimo że w rankingu instytucji demokratycznych, które się nam najbardziej w 25-leciu udały, wskazywano właśnie na system wyborczy, oddany pod sędziowski nadzór. Wszystkie wybory odbywały się w terminie, mimo perturbacji z szybkim policzeniem głosów, co też w przeszłości się zdarzało, choć nie w takiej skali, nigdy ich rzetelność nie została zakwestionowana, a przecież odwołań do Sądu Najwyższego było sporo. Gdzie ludzie, tam zawsze są jakieś nieprawidłowości i na tych nieprawidłowościach żerują partie, które na ogół przegrywają – zaczęło PiS, a potem dołączył SLD.

Kwestia PKW to sprawa ustrojowa. Samą komisję tworzy dziewięciu sędziów, mają oni swoich komisarzy w województwach i mają do swej dyspozycji aparat administracyjny. Na szczeblu centralnym jest to kilkudziesięcioosobowe Krajowe Biuro Wyborcze, któremu szefuje komisarz komisji, też sędzia. Komisarze w województwach też mają kilkudziesięcioosobowy aparat, a reszta to rzesza członków komisji przywoływanych na czas wyborów, często przypadkowych, bo tu potrzebna jest armia ponad 100 tys. ludzi. Powoływanych i marnie opłacanych – w tym roku po podwyżce dostawali 300 złotych za kilkadziesiąt godzin pracy. Czy można się dziwić, że po policzeniu głosów zamykali lokale, szli do domów i często trzeba ich było specjalnie, przy pomocy policji, ściągać, jeśli jakiś podpis był nie tam, gdzie trzeba, albo gdy podpisu brakowało?

Jak się okazuje, ten szczupły aparat nie jest w stanie wywiązać się z zadań, jakimi są wybory i to tak skomplikowane, jak samorządowe. Być może samo biuro krajowe pracuje w rytmie zbyt zrutynizowanym, a może po prostu nigdy nie przemyślano do końca, kto i jak ma obsługiwać PKW. Czy dziewięciu sprawiedliwych, członków PKW, niejako „żyrujących” wynik wyborów, ma odpowiednią liczbę asystentów, w tym specjalistów od informatyki, by sprawdzać, jak cały mechanizm działa?

Jeśli dowiadujemy się, że w Krajowym Biurze Wyborczym zatrudnionych jest pięciu informatyków, to o czym właściwie mówimy? Oczywiście zamawianie skomplikowanego systemu informatycznego na trzy miesiące przed wyborami jest przedsięwzięciem karkołomnym i z góry można przewidzieć, że coś się posypie, bo czasu na strestesty nie było. Zresztą testowanie systemów informatycznych jest generalnie naszą słabą stroną, z błędami wystartował w ochronie zdrowia system e-WUŚ, gigantyczną wpadkę ma prestiżowe Pendolino, które mimo zapowiedzi nie sprzedaje biletów przez internet. Już zresztą poleciały za to głowy odpowiedzialnych.

Tymczasem z ogłoszeniem wyników wyborów już stał się skandal i teraz trzeba się zastanowić, jak z niego wyjść na przyszłość. Odwoływanie sędziów, członków PKW – to brak zrozumienia systemu. Nie oni zawinili, choć być może w obecnej sytuacji sami powinni zrezygnować. Nawet symboliczne wzięcie odpowiedzialności jest ważne.

Najważniejsze jednak jest rozstrzygnięcie, jak PKW ma być obsługiwana, kto ma zamawiać systemy informatyczne – czy jak dotychczas sama komisja, ale pod warunkiem, że zostaną rozbudowane jej służby informatyczne, czy może rząd? Może trzeba obsługę komputerową powierzyć samorządom, które mają wydziały spraw obywatelskich dobrze skomputeryzowane, z zatrudnionymi coraz bardziej sprawnymi urzędnikami? Można przyjąć różne rozwiązania i jest o czym dyskutować.

Na razie jesteśmy ofiarami ustawy przetargowej, w której liczy się cena, a także taniego państwa (wszystkie instytucje mają ograniczać zatrudnienie i mało płacić), zbytniej rutyny urzędniczej i naszego polskiego „jakoś to będzie”. Okazuje się, że coraz częściej to założenie się nie sprawdza.